Οι κομπανίες των χτιστών της Πελοποννήσου

Καλαβρυτινούς θέλει ο ανώνυμος τραγουδιστής και τους μαστόρους οι οποίοι έφτιαχναν το γεφύρι του Ιρή (Ευρώτα)  
(Π. Μαλεβός, τχ. 12, Μάρτιος 1922. Πηγή: Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας)

Μαστόροι καλαβρυτινοί και μαρμαροχτιστάδες
μαστόροι μην παιδεύεστε και αδικοτυρανιέστε
αν δε στεριώστε άνθρωπο, γεφύρι δε στεριώνει
του πρώτου γιου του μάστορη, του γιου του τη γυναίκα

Θα ξεκινήσω αυτή τη σειρά των άρθρων με τις κομπανίες χτιστών στην Πελοπόννησο.

Οι κομπανίες ή μπουλούκια ή συνάφια υπήρχαν σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και έχουν καταγραφεί γι’ αυτούς αναφορές τους τρεις τελευταίους αιώνες. Αποτελούν μέρος της ελληνικής λαϊκής παράδοσης και κατασκεύασαν πολύ σημαντικά έργα όπως γέφυρες, ναούς, αρχοντικά, βρύσες και κάθε πέτρινη κατασκευή που υπήρχε ανάγκη να γίνει.

Τις κομπανίες τις αποτελούσαν άνθρωποι συνηθισμένοι στη σκληρή δουλειά, απλοί χαρακτήρες, έξυπνοι, με δημιουργική φαντασία, χωρατατζήδες, τίμιοι, με πίστη και αφοσίωση στην ομάδα και στο έργο που αναλάμβαναν. Είχαν ξεχωριστό κώδικα επικοινωνίας μεταξύ τους και ιεραρχία μέσα στην ομάδα. Οι άνδρες της κομπανίας είχαν τα δικά τους ζώα και χρησιμοποιούσαν υλικά της φύσης: πέτρες, ξύλα από τα δάση, άμμο από τα ποτάμια, ασβέστη και τριμμένο κεραμίδι.

Ο Χ. Γ. Κωνσταντινόπουλος αναφέρει για αυτούς:

«Η εμφάνιση, επομένως, των πλανόδιων οικοδομικών συνεργείων συναρτάται με την απαρχή της οικονομικής ανάπτυξης του ελλαδικού χώρου, πράγμα που σημαίνει ότι τα συνεργεία αυτά είναι δημιούργημα κυρίως των τριών τελευταίων αιώνων.»

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το θέμα της  καταγωγής των κομπανιών της Πελοποννήσου. Από την έρευνα που έκανα και σύμφωνα με την βιβλιογραφία που αναφέρω στο τέλος του άρθρου, οι κομπανίες αυτές ήταν συνισταμένη:

• - Της βυζαντινής φρουριακής αρχιτεκτονικής των Μαστόρων από την Ιταλία που υπήρχαν μέσα στις κομπανίες
• - Των Ηπειρωτών μπουλουκιών που έχτιζαν στην Πελοπόννησο
• - Των Μαστόρων που πηγαινοέρχονταν στην Ιταλία και Κωνσταντινούπολη
• - Των χτιστών από τη Μακεδονία και τα νησιά
• - Της οικονομικής ανάπτυξης στον Ελλαδικό χώρο καθώς και σε άλλα μέρη

Κομπανίες χτιστών υπήρχαν κυρίως στις περιοχές της Γορτυνίας, των Καλαβρύτων, της Κυνουρίας, της Μάνης, της Επιδαύρου και της ορεινής Κορινθίας.

ΑΝΕΚΔΟΤΟ: Κάποτε σε ένα γορτυνιανό χωριό, ο δάσκαλος ρώτησε τους μαθητές του: Ποιός έχτισε τον κόσμο; - Οι Λαγκαδινοί με τα γαϊδούρια τους, απάντησαν οι μαθητές.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Οι παραδοσιακοί χτίστες της Πελοποννήσου, Χ.Γ. Κωνσταντινόπουλος, 1987. Εκδ. Οίκος ΜΕΛΙΣΣΑ
Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική (Πελοπόννησος Α΄) Δημήτρης Φιλιππίδης, σύμβουλος και συντονιστής της έκδοσης. Εκδ. Οίκος ΜΕΛΙΣΣΑ
Η μαθητεία στις κομπανίες των χτιστών της Πελοποννήσου, Χ.Γ. Κωνσταντινόπουλος, 1987