Οι κομπανίες των Λαγκαδιανών μαστόρων

Οι Κομπανίες ή Μπουλούκια των Λαγκαδιανών μαστόρων είναι γνωστές σε όλη την Ελλάδα. Γραπτά στοιχεία και αναφορές βρίσκουμε μόνο για τους τελευταίους τρεις αιώνες.

Οι Λαγκαδιανοί μάστορες ταξίδευαν σε όλη την Πελοπόννησο, σε νησιά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας και έκτιζαν εκκλησίες, αρχοντικά, γέφυρες, βρύσες ακόμη και ολόκληρα χωριά. Ήταν άνθρωποι απλοί, έξυπνοι και σκληραγωγημένοι, αλλά με πολύ χιούμορ και φαντασία. Αφιέρωναν όλη την ενέργειά τους στο να χτίζουν πέτρινες κατασκευές. Ζούσαν από την πέτρα και πρόσφεραν σε αυτήν όλη την αγάπη και την τέχνη τους.

Οι Λαγκαδιανοί μάστορες ήταν παραδοσιακοί άνθρωποι, γιατί χρησιμοποιούσαν υλικά που έπαιρναν από την φύση και με εργαλεία κατασκευασμένα από τους ίδιους ασκούσαν μια τέχνη που υπάρχει εδώ και χιλιάδες χρόνια σε όλο τον κόσμο.

Ο τρόπος που εργάζονταν ήταν σύμφωνος με τους νόμους της φύσης και οι κατασκευές τους εναρμονίζονταν με τον χώρο, ώστε να αποτελούν μέρος της φύσης.

Καταγωγή της τέχνης των Λαγκαδιανών πετροχτιστάδων:

Υπάρχουν διάφορες απόψεις για την καταγωγή των Λαγκαδιανών πετροχτιστάδων και των μπουλουκιών τους.

Μία άποψη είναι ότι οι πρώτοι Λαγκαδιανοί μάστορες έγιναν κατά την διάρκεια της κατασκευής του κάστρου της Άκοβας. Αυτό το κάστρο κτίστηκε τον 13ο αιώνα από τους Φράγκους.

Άλλη άποψη είναι ότι το χωριό των Λαγκαδιών κτίστηκε τον 16ο αιώνα. Τα Λαγκάδια είναι χτισμένα στην πλαγιά ενός βουνού πολύ απότομου, και έτσι έπρεπε να γίνει ισοπέδωση και εκβραχισμός των οικοπέδων. Όλη αυτή η προσπάθεια δημιούργησε και τους πρώτους μαστόρους πέτρας.

Υπάρχει επίσης και η άποψη ότι έμαθαν την τέχνη από τα Ηπειρώτικα μπουλούκια τα οποία ταξίδευαν στην Πελοπόννησο, για να κατασκευάσουν διάφορα έργα.

Σε αυτές τις απόψεις πρέπει να προσθέσουμε και την ανάγκη ενός επαγγέλματος που θα αποφέρει οικονομικά οφέλη σε μια εποχή που ήταν επιτακτική ανάγκη να γίνουν πολλές κατασκευές από πέτρα, σε όλη Πελοπόννησο.

ΑΝΕΚΔΟΤΟ:

Ένας Μανιάτης πήγε στον Δεσπότη της περιοχής του, για να χειροτονηθεί παπάς. Ο Δεσπότης του έκανε ερωτήσεις για να διαπιστώσει τις γνώσεις του. Μετά από κάποιες ερωτήσεις τον ρώτησε ποιος έφτιαξε τον κόσμο.

Ο υποψήφιος παπάς απαντάει: «Την απάντηση την ξέρουν και τα μαμούρια».
«Τι εννοείς;», του λέει ο Δεσπότης.
«Εννοώ ότι τον κόσμο όλο τον έχτισαν οι Λαγκαδινοί μαστόροι».
«Ώστε έτσι», είπε ο Δεσπότης. «Μάζεψε τα πράγματά σου και πάρε δρόμο».

Οργάνωση μπουλουκιού.

Το μπουλούκι ή κομπανία το αποτελούσαν συνήθως 20 – 25 άτομα και 10 – 15 ζώα, σε περιπτώσεις μεγάλων κατασκευών. Την ομάδα οργάνωνε ο «Πρωτομάστορας», ο οποίος ήταν βετεράνος της τέχνης, έμπειρος, με κύρος, κοινωνικότητα, πνευματική ευστροφία και γενικά μάστορας με μεγάλη φήμη στο επάγγελμά του.

Μετά ήταν οι «Μαστόροι», που ήταν τεχνίτες με διάφορες ειδικότητες: χτίστης, πελεκάνος, νταμαρτζής, ξυλουργός κ.λπ. Μετά ήταν οι «Τριότες», βοηθοί των μαστόρων και τέλος τα «Μαστορόπουλα», μαθητευόμενοι νέοι.

Όλοι δεχόντουσαν τον «Πρωτομάστορα» ως αρχηγό και μεταξύ τους επικρατούσε συντροφικότητα και πνεύμα συνεργασίας.

Όταν τελείωνε το έργο, το μπουλούκι διαλυόταν και ο καθένας μπορούσε να διαπραγματευτεί τη συμμετοχή του σε άλλο μπουλούκι ή και στο ίδιο.

Τέλος πολύ σημαντική ήταν η ύπαρξη των ζώων (γαϊδούρια, άλογα, μουλάρια) στο μπουλούκι. Με αυτά γίνονταν όλες οι μεταφορές των υλικών και γι’ αυτόν τον λόγο έβγαινε και ημερομίσθιο για το κάθε ζώο, που το έπαιρνε ο ιδιοκτήτης του.

Οι σχέσεις των μελών του μπουλουκιού.

Ο «Πρωτομάστορας» ήταν ο πρώτος μεταξύ ίσων. Δηλαδή η αμοιβή του ήταν ίδια με των υπόλοιπων μαστόρων και δεν είχε κάποιο επιπλέον προνόμιο. Ακόμα οι αποφάσεις που έπαιρνε ήταν αποτέλεσμα συλλογικής διαδικασίας με τους άλλους μαστόρους.

Για να γίνει κάποιος μάστορας, έπρεπε να μαθητεύσει τουλάχιστον 5 – 8 χρόνια μέσα σε μπουλούκια. Υπήρχαν μάστορες που ονομαζόταν «φατσαδόροι», γιατί έχτιζαν τις προσόψεις και αυτοί θεωρούνταν καλύτεροι από τους «μεσομάστορες», που έχτιζαν το μέσα μέρος του τοίχου και ήταν πιο νέοι μάστορες.

Οι «Τριότες» ήταν υπεύθυνοι για την εκπαίδευση των «Μαστορόπουλων» και γενικά βοηθούσαν τους μαστόρους. Υπήρχαν και οι «Ψυχογιοί», που ήταν Μαστορόπουλα από άλλα χωριά.

Σήμερα πλέον δεν υπάρχουν τα μπουλούκια ή κομπανίες των Λαγκαδιανών, ούτε άλλων περιοχών της Ελλάδας. Τα τελευταία ίχνη τους υπήρχαν μέχρι τις δεκαετίες του 1950 και 1960. Υπάρχουν όμως παλιοί πετροχτιστάδες 70 και 80 χρονών, γεμάτοι αναμνήσεις από το ένδοξο παρελθόν των μπουλουκιών.

Αξίζει να αναφέρουμε πως αυτή την περίοδο γίνεται μια προσπάθεια αναβίωσης της τέχνης των πετροχτιστάδων στα Λαγκάδια.

Τους ευχόμαστε καλή επιτυχία!

Στη βάση του μνημείου, για τους Λαγκαδινούς μαστόρους, κατά μήκος της παράστασης χαράχτηκε από τον Δημήτριο Κούρο το παρακάτω κείμενο: "Ο κτιστός κόσμος δόθηκε ευλογία από το Θεό για να μας οδηγήσει στον άκτιστο δικό του κόσμο. Γι αυτό οφείλουμε να δώσουμε τιμή στους μαστόρους της πέτρας που με τα χέρια τους επαληθεύουν την ένωση αυτών των δύο κόσμων".

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Οι παραδοσιακοί χτίστες της Πελοποννήσου, Χ.Γ. Κωνσταντινόπουλος, 1987. Εκδ. Οίκος ΜΕΛΙΣΣΑ

Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική (Πελοπόννησος Α΄) Δημήτρης Φιλιππίδης, σύμβουλος και συντονιστής της έκδοσης. Εκδ. Οίκος ΜΕΛΙΣΣΑ

Η μαθητεία στις κομπανίες των χτιστών της Πελοποννήσου, Χ.Γ. Κωνσταντινόπουλος, 1987.